صندوق‌های وام خانگی نمونه کوچک بانکداری اسلامی حقیقی

عفت رضوی | شهرآرانیوز؛ به دنبال افزایش نرخ سود و بهره و ضوابط خاص ضمانت‌های بانکی، مردم در گروه‌های مختلف دوستان، اقوام و همسایگان، به تشکیل صندوق‌های وام اقدام کردند، صندوق‌هایی که قالب غیررسمی دارند و براساس اعتماد، اعتبار اجتماعی و پیوند خانوادگی و دوستی شکل می‌گیرند. همه ما صندوق‌های فراوانی میان دوستان و خانواده خود سراغ داریم که یک زن رئیس آن است و چندین سال است که کار رتق و فتق امور وام خانواده یا دوستانش را به صورت ماهیانه برعهده دارد.

لازم است فردی که عهده‌دار چنین مسئولیتی می‌شود، به لحاظ خصوصیات فردی، شخصی با تعامل اجتماعی بالا و زیرک باشد چون به دلیل همان پیوندهای دوستی و خانوادگی که مبنای پیدایش چنین صندوق‌هایی است، ممکن است افرادی در این صندوق‌ها عضو شوند که نسبت به پرداخت اقساط یا سهم وام خود پایبندی نداشته باشند و مشکلاتی را برای رئیس صندوق و سایر اعضا به وجود آورند.

این مسئله نیازمند فردی مدیر و پیگیر در رأس صندوق است تا با روحیه تعامل بتواند در صورت اقتضا، درباره ادامه حضور چنین افرادی در صندوق تصمیم بگیرند و با یک رفتار و حرکت اشتباه، به کاهش تعداد اعضای صندوق و در نهایت خسارت به سایر اعضا منجر نشود.

این صندوق‌ها که همگی با هدف قرض‌الحسنه و به نیت کارراه‌اندازی تشکیل می‌شوند، به 2 صورت فعالیت می‌کنند: دسته اول صندوق‌هایی است که در آن افراد هرماه گردهم جمع می‌شوند و طبق توافق قبلی، هر فرد رقم تعیین‌شده را پرداخت می‌کند و بر اساس قرعه، جمع ارقام به شخصی که در قرعه‌کشی برنده شود پرداخت می‌شود.

دسته دیگر، صندوق‌هایی هستند که رقمی به عنوان آبونمان یا حق اشتراک دارند و از ماه اول، مبلغی که تجمیع می‌شود براساس قرعه به فرد برنده تعلق می‌گیرد، با این تفاوت که فرد وام گیرنده، موظف به بازپرداخت مبلغ وام در قالب اقساط ازپیش‌تعیین‌شده است. چنین صندوق‌هایی به مرور شاهد رشد خوبی خواهد بود و در صورت وجود روحیه کار گروهی، تعهد و خوش‌حسابی میان اعضا، سالیان سال ادامه پیدا می‌کند.

با پیشرفت صندوق‌ها به لحاظ مالی و افزایش تعداد اعضا، میزان تقاضا برای دریافت وام نیز افزایش می‌یابد که این موضوع نیازمند ضمانت اجرا برای بازپس‌گیری اقساط و وجه اشتراک خواهد بود. معمولا رؤسای صندوق‌ها طبق شرایط و ضوابط خود، قوانینی برای نحوه عضویت وضع می‌کنند از جمله اینکه محدودیت افزایش تعداد اعضا، گرفتن سفته یا ضمانت بانکی یا شرطی با عنوان نسبت خانوادگی میان اعضا برای صندوق خود قائل می‌شوند.

همان‌طور که تجمیع توان مالی افراد خانواده و دوستان در چنین صندوق‌هایی که با نیت قرض‌الحسنه تشکیل می‌شود بسیار مفید و کارگشاست، افراد باید دقت کافی برای راه‌اندازی این کار و نحوه عضوگیری خود داشته باشند تا دچار ضرر و زیان نشوند. در نهایت، آنچه اهمیت دارد این است که تشکیل این صندوق‌ها و عضویت در آن‌ها می‌تواند به درآمدزایی و سهیم شدن زنان در دارایی‌های خانواده و گروه دوستان، افزایش قدرت تصمیم‌گیری، حفظ و تداوم کارگروهی و گسترش آن به امور دیگر منتج شود.

از آنجایی که مبنای این صندوق‌ها بر پایه قرض‌الحسنه است و شامل سود و بهره نمی‌شود، می‌توان گفت الگو و نمونه کوچک‌شده‌ای از بانکداری اسلامی به معنای واقعی کلمه است.